Zakup oraz rewitalizacja budynków zabytkowego zespołu młyńskiego w kozłowie
Środki te zostaną przeznaczone na zakup i renowację budynków najstarszego zachowanego do dziś zespołu młyńskiego w Kozłowie, a w szczególności budynku, który w kolejnych słowach przedstawimy.
Młyn w Kozłowie wraz z kamienicą, który to budynek w Muzeum nazywamy "Starym Młynem", powstał na przełomie wieków XIX i XX, a z pierwszymi jego właścicieli byli mężczyźni żydowskiego pochodzenia, który zginął w czasie II wojny światowej. Co istotne, znaczącym elementem tego obiektu był młyn motorowy przeznaczony do mielenia mąki i handlu naftą, solą, węglem, koksem, cukrem i innymi produktami. Pierwsi właściciele zobowiązali się go prowadzić wstępnie do 15 maja 1924 roku.
Pierwszy właściciel nie przeżył wojny. W czasie wojny zginął również jego syn. W roku 1945 spadek przejęła jego wnuczka - Róża. Róża Słabecka w 1945 roku sprzedała odziedziczoną własność. Nowym właścicielem został Adolf Manterys. Wobec nieobecności pozostałych wspólników najprawdopodobniej był on od tamtego czasu gospodarzem całego obiektu. Zapis księgi wieczystej mówi, że na nieruchomości, w której udziały sprzedano w 1945 roku znajdował się ,,młyn motorowy z całym wyposażeniem”. To oznacza, że obiekt nie został zniszczony ani okradziony i przetrwał wojnę, a następnie jeszcze przez jakiś czas spełniał swoje funkcje handlowe i magazynowe.
Obiekt dotrwał do XXI wieku w tak dobrym stanie, że niewielkim kosztem i nakładem sił mógł być ponownie uruchomiony przez gospodarza. Co ciekawe, młyn przejął częściowo funkcję zamkniętych już wówczas wspaniałych Polskich Zakładów Zbożowych. Przedsiębiorstwo działało jednak w ten sposób tylko przez jakiś czas i obecnie od prawie 20 lat budynek jest opuszczony.
Wszystko, co wskazaliśmy powyżej wskazuje więc na to, że jest to budynek ponad 100-letni o bardzo ciekawej i bogatej historii oraz o bardzo istotnym znaczeniu, nie tylko dla historii kultury Kozłowa i Małopolski, lecz także dla całej kultury polskiej. Uważamy, że "Stary Młyn" w Kozłowie powinien być nie tylko zachowany od zapomnienia, lecz również w miarę możliwości zrewitalizowany. Co więcej, to zadanie powinno być wykonane w taki sposób, by mogli tam zagościć liczni zwiedzający, którzy doceniliby jego pierwotne przeznaczenie i niepowtarzalny, historyczny charakter.
Warto w tym miejscu zaznaczyć, że my jako Muzeum Zakładów Zbożowych w Kozłowie chcielibyśmy docelowo mieć tam swoją siedzibę, o co od kilku lat czynimy usilne starania. Realizacja tych, bardzo istotnych, zadań nie będzie jednak możliwa bez podjęcia odpowiednich działań ochronnych wobec tego właśnie budynku. Takimi działaniami z pewnością są: nie tylko wpis do ewidencji lub rejestru zabytków, lecz również zobowiązanie się przez nasze Muzeum do objęcia należytą opieką tego zabytku. W 2022 roku rozpoczęliśmy starania o to, by “Stary młyn” wraz z kamienicą został oficjalnie uznany za zabytek. Dzięki naszej interwencji trwa obecnie procedura wpisu całego kompleksu łącznie z budynkiem mieszkalnym do rejestru zabytków.
Warto w tym miejscu zacytować fragment pisma wystawionego przez Narodowy Instytut Dziedzictwa i podpisanego przez Panią Dr hab. Monikę Bogdanowską:
,,Z przesłanych przez Państwa Stowarzyszenie materiałów wynika, że młyn ten jest istotnym obiektem świadczącym o dziedzictwie Kozłowa. Jego ochrona wydaje się niezwykle ważna również ze względu na ginące dziedzictwo przemysłowe miejscowości związane z tradycją młynarstwa. Niewątpliwie młyn zasługuje na szczegółowe rozpoznanie jego wartości historycznych, artystycznych i naukowych. Na podstawie analizy wartości zabytkowych możliwe jest objęcie młyna ochroną konserwatorską przez wpis do rejestru zabytków nieruchomych.”
W powyższym piśmie został wyszczególniony rejestr zabytków, czyli najwyższa forma ochrony obiektu zabytkowego w Polsce. Rejestr zabytków jest silniejszą formą ochrony niż gminna ewidencja zabytków. Następnym krokiem będzie rewitalizacja obiektu i nadanie mu nowych funkcji. Wyczekujemy już chwili gdy będziemy mogli ugościć pierwszych zwiedzających w odnowionym budynku Starego Młyna.
