Czym jest 1% i 1,5% podatku?

1% podatku (a od 2023 roku 1,5% podatku) to mechanizm w polskim systemie podatkowym, który umożliwia podatnikom przekazanie niewielkiej części swojego podatku dochodowego od osób fizycznych (PIT) na rzecz wybranej organizacji pożytku publicznego (OPP)​

Innymi słowy, zamiast całości należnego podatku oddać fiskusowi, każdy podatnik może zdecydować, aby 1% (lub 1,5%) tej kwoty trafił do organizacji realizującej ważne cele społeczne. Mechanizm ten został wprowadzony w 2004 r., a celem podwyższenia odpisu z 1% do 1,5% (dokonanym nowelizacją przepisów w 2022 r.) było wzmocnienie wsparcia dla organizacji pozarządowych i zrekompensowanie im zmian podatkowych wprowadzonych przez tzw. Polski Ład​

Kto może przekazać 1,5% podatku? Z odpisu na OPP mogą skorzystać wyłącznie osoby fizyczne rozliczające podatek dochodowy. Dotyczy to wszystkich podatników PIT, niezależnie od formy opodatkowania – mogą to być pracownicy rozliczający się skalą podatkową, osoby prowadzące działalność gospodarczą na zasadach ogólnych lub według stawki liniowej 19%, a także osoby płacące ryczałt ewidencjonowany​

Ważne jest, że tylko osoby fizyczne mogą przekazywać 1% (1,5%) – osoby prawne (firmy), takie jak spółki kapitałowe czy przedsiębiorstwa, nie mają prawa do takiego odpisu​

Z mechanizmu korzystać mogą zarówno podatnicy rozliczający się samodzielnie, jak i wspólnie z małżonkiem (w deklaracji wspólnej małżonkowie wskazują jedną organizację i przekazują jej 1,5% wspólnego podatku). Co istotne, z przekazania 1,5% mogą skorzystać także emeryci i renciści – nawet jeśli na co dzień nie muszą składać zeznania podatkowego (o czym szerzej piszemy w dalszej części).

Na jakie cele można przeznaczyć 1,5% podatku? Środki te mogą trafić wyłącznie do organizacji posiadających status OPP, a więc działających w sferze pożytku publicznego. OPP to najczęściej fundacje i stowarzyszenia prowadzące działalność prospołeczną, charytatywną lub użyteczną publicznie – na przykład wspierające osoby chore i niepełnosprawne, pomagające dzieciom, prowadzące placówki opiekuńcze, działające na rzecz edukacji, kultury, ochrony zdrowia, praw człowieka, ochrony zwierząt czy środowiska. Ustawa o pożytku publicznym definiuje kilkadziesiąt obszarów działalności pożytku publicznego (m.in. pomoc społeczną, działalność charytatywną, ochronę i promocję zdrowia, naukę, kulturę, sport, ekologię i inne) – organizacja posiadająca status OPP prowadzi właśnie tego typu działalność społecznie użyteczną. Dzięki mechanizmowi 1,5% podatku, podatnicy mogą wspierać konkretny cel społeczny, wybierając organizację, której misja jest im bliska, bez ponoszenia dodatkowych wydatków z własnej kieszeni.

W praktyce przekazanie 1,5% podatku oznacza, że 98,5% podatku trafi do budżetu państwa, a 1,5% – do wskazanej przez podatnika organizacji (wcześniej analogicznie 99% do budżetu, 1% do OPP)​

Podatnik nie traci na tej operacji finansowo, gdyż odpis jest częścią należnego fiskusowi podatku. Jeżeli nie wskażemy żadnej organizacji, cały podatek (100%) zasili budżet państwa. Przekazanie 1,5% nie jest darowizną ani ulgą podatkową – to raczej forma alokacji części zapłaconego podatku według woli obywatela, do czego państwo stworzyło legalną możliwość​

Dzięki temu każdy podatnik może sam zdecydować, jaki cel społeczny wesprzeć, zamiast pozostawiać pełną decyzję o rozdysponowaniu tych środków władzom centralnym.

1% lub 1,5% podatku to instytucja prawa podatkowego pozwalająca osobom fizycznym wesprzeć działalność organizacji pożytku publicznego. Odbywa się to w ramach rocznego rozliczenia PIT i nie zwiększa obciążenia podatnika – jest to kwota, którą i tak płacimy fiskusowi, ale możemy zadecydować o przekazaniu jej części na szczytny cel. W dalszych częściach wyjaśnimy podstawy prawne tego mechanizmu, kto dokładnie może otrzymywać te środki, jak poprawnie przekazać 1,5% w deklaracji (zarówno papierowo, jak i elektronicznie), a także przedstawimy dane liczbowe obrazujące znaczenie tych odpisów oraz odpowiemy na najczęstsze pytania i wątpliwości.

=> PROGRAM DO ROZLICZANIA 1,5% podatku

Podstawy prawne przekazywania 1% i 1,5%

Możliwość przekazywania 1% podatku organizacjom pozarządowym została wprowadzona do polskiego prawa na mocy ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie​

Ustawa ta (często skrótowo nazywana „ustawą o pożytku publicznym”) uregulowała m.in. zasady uzyskiwania statusu OPP przez organizacje pozarządowe oraz dała podstawy do mechanizmu odpisu podatkowego. Konkretny tryb przekazywania 1% został następnie uszczegółowiony w przepisach ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (tj. ustawy PIT z 26 lipca 1991 r.)​

Innymi słowy: ustawa o pożytku publicznym dała ideę i ramy prawne, a ustawa o PIT określa techniczne zasady – kto i jak może przekazać część swego podatku na OPP.

Na przestrzeni lat przepisy te były kilkakrotnie nowelizowane. Początkowo (w latach rozliczeń 2004–2006) mechanizm 1% działał na zasadzie odliczenia darowizny – podatnik musiał sam wpłacić 1% na konto organizacji, a potem pomniejszyć o tę kwotę swój podatek w zeznaniu. Od rozliczenia za 2007 rok uproszczono procedurę – podatnik już nie dokonuje sam przelewu, a jedynie składa wniosek w swojej deklaracji, zaś przekazania pieniędzy dokonuje urząd skarbowy​

Ta zmiana spowodowała wzrost popularności mechanizmu (więcej na ten temat w części o statystykach). Kolejna istotna zmiana to wspomniane podniesienie limitu odpisu – od rozliczenia za 2022 rok podatnicy mogą przekazywać 1,5% podatku zamiast dotychczasowego 1%. Uprawnienie to zostało wprowadzone nowelizacją ustawy o pożytku publicznym oraz odpowiednich przepisów podatkowych w 2022 r., co miało zapobiec zmniejszeniu wpływów dla OPP na skutek obniżenia stawki podatku PIT i podwyższenia kwoty wolnej​

Przyjrzyjmy się najważniejszym zasadom prawnym rządzącym przekazywaniem 1%/1,5% według obowiązujących przepisów (art. 45c ustawy o PIT i powiązanych regulacji):

• Dobrowolność i jednorazowość wyboru OPP: Przekazanie części podatku jest całkowicie dobrowolne. W zeznaniu podatkowym za dany rok podatnik może wskazać jedną organizację pożytku publicznego, którą chce wesprzeć​. Nie ma możliwości zadeklarowania podziału 1,5% między kilka organizacji w obrębie jednego zeznania – trzeba dokonać wyboru jednej OPP. (Jeśli jednak podatnik składa kilka odrębnych zeznań, np. PIT-37 i PIT-38, może w każdym z nich wskazać inną organizację, gdyż każde zeznanie jest rozliczane oddzielnie.) Wspólnie rozliczający się małżonkowie również wskazują jedną OPP dla łącznego zeznania.
• Wniosek w zeznaniu podatkowym: Aby przekazać 1,5%, podatnik składa wniosek w swoim rocznym zeznaniu PIT. W praktyce polega to na wpisaniu w odpowiedniej rubryce formularza numeru KRS wybranej organizacji oraz kwoty, którą chcemy jej przekazać​. Ta kwota nie może przekroczyć 1,5% podatku należnego wynikającego z rozliczenia za dany rok, po zaokrągleniu w dół do pełnych dziesiątek groszy​. Formularze PIT (PIT-37, PIT-36, PIT-36L, PIT-28, PIT-38 itp.) zawierają specjalną sekcję zatytułowaną zwykle "Wniosek o przekazanie 1,5% podatku należnego na rzecz OPP" – tam podatnik podaje numer KRS organizacji oraz obliczoną kwotę odpisu. Podanie tych danych w zeznaniu jest równoznaczne ze złożeniem przez podatnika wniosku o przekazanie części podatku.
• . Oznacza to, że jeśli ktoś zapomni wpisać 1,5% w swoim PIT i dokona korekty w ciągu 1 miesiąca po terminie (np. do końca maja przy terminie kwietniowym), odpis zostanie jeszcze uwzględniony. Późniejsze korekty już nie dają takiej możliwości. Dlatego tak ważne jest dotrzymanie terminu rozliczenia i upewnienie się, że wpisaliśmy dane OPP w porę.
• Warunek zapłaty podatku: Przepisy wymagają, by podatnik, który zadeklarował 1,5% dla OPP, zapłacił w pełni podatek należny za dany rok – i to najpóźniej w ciągu dwóch miesięcy od upływu terminu złożenia zeznania​. Mówiąc prościej, jeśli z rozliczenia wynika niedopłata podatku, trzeba ją uregulować (do końca czerwca, zakładając termin kwietniowy), bo w przeciwnym razie urząd skarbowy nie przekaże pieniędzy organizacji. Nawet drobna zaległość podatkowa może wstrzymać realizację odpisu. (Prawo przewiduje tu mały margines – zaległość nieprzekraczająca trzykrotności opłaty pocztowej nie blokuje odpisu​, chodzi o kwoty rzędu kilku złotych). Generalnie jednak, by 1,5% trafił do OPP, trzeba mieć uregulowany podatek.
• Identyfikacja organizacji – numer KRS: Podstawą prawną przekazania środków jest numer KRS organizacji. To dziesięciocyfrowy numer w Krajowym Rejestrze Sądowym, pod którym dana organizacja widnieje jako OPP. Podatnik wskazuje go w zeznaniu – i to ten numer jest kluczowy dla urzędu skarbowego. Ważne jest, by wpisać numer dokładnie i bez błędów. Urzędy posługują się oficjalnym wykazem OPP uprawnionych do otrzymania 1,5%, o którym za chwilę, i jeżeli podany KRS nie figuruje w tym wykazie (np. jest błędny lub organizacja straciła status), odpis nie zostanie zrealizowany. W formularzu PIT oprócz numeru KRS można podać również nazwę organizacji, jednak formalnie decyduje numer – to na jego podstawie następuje alokacja środków.
• Cel szczegółowy i zgoda na ujawnienie danych: Ustawa pozwala podatnikowi przekazać 1,5% na rzecz organizacji, natomiast często podatnik chce, by środki były spożytkowane w określony sposób (np. na leczenie konkretnej osoby będącej podopiecznym fundacji, na konkretny projekt organizacji itd.). Służy do tego pole "Cel szczegółowy 1%/1,5%" w zeznaniu. Wpisanie tam dodatkowej informacji (np. nazwiska podopiecznego, hasła danej zbiórki itp.) nie jest obowiązkowe, ale jeśli podatnik to zrobi, organizacja otrzyma tę informację od urzędu skarbowego i – zgodnie z przepisami – powinna przeznaczyć otrzymane środki zgodnie z wskazanym celem. Dzięki temu można wspomóc bardziej ukierunkowany cel w ramach działalności danej OPP. Ponadto podatnik może zaznaczyć w zeznaniu zgodę na przekazanie swoich danych osobowych OPP (zazwyczaj jest to checkbox obok rubryki 1,5%). Jeżeli wyrazi taką zgodę, organizacja otrzyma od urzędu skarbowego informację, kto dokonał na jej rzecz odpisu (imię, nazwisko, adres oraz kwotę)​ Jeśli podatnik nie zaznaczy zgody, przekazanie jest anonimowe – organizacja zobaczy jedynie kwotę (bez danych osoby). Zgoda ta jest dobrowolna, ale jej zaznaczenie bywa pomocne, bo organizacje często chcą podziękować darczyńcom lub informować ich o swojej działalności.
• Przekazanie środków przez urząd skarbowy: Po złożeniu przez podatników zeznań, urzędy skarbowe dokonują transferu środków na konta OPP w określonym przepisami terminie. Zgodnie z ustawą, pieniądze z 1,5% są przekazywane organizacjom od maja do lipca roku następującego po roku podatkowym​. W praktyce najczęściej następuje to w okolicach lipca – po zweryfikowaniu zeznań i zsumowaniu kwot należnych poszczególnym organizacjom. Środki trafiają na rachunki bankowe wskazane uprzednio przez organizacje (każda OPP musi zgłosić naczelnikowi US numer konta do otrzymywania 1%/1,5% – brak takiego zgłoszenia uniemożliwia przekazanie). Koszt przelewu bankowego jest odliczany od kwoty – oznacza to, że organizacja dostanie kwotę pomniejszoną o ewentualną opłatę za przelew, jaką ponosi urząd skarbowy​. Transfery odbywają się zbiorczo – organizacja otrzymuje jedną sumę stanowiącą sumę wszystkich 1,5% od podatników, którzy ją wskazali.
• Oficjalny wykaz organizacji uprawnionych: Urzędy skarbowe opierają się na wykazie OPP uprawnionych do otrzymania 1% (1,5%), który jest prowadzony zgodnie z ustawą o pożytku publicznym. Wykaz ten tworzony jest co roku na podstawie danych z KRS oraz informacji o wypełnieniu przez organizacje obowiązków sprawozdawczych. Za prowadzenie wykazu odpowiada aktualnie Dyrektor Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego (NIW-CRSO), a sam wykaz publikowany jest w formie elektronicznej do 15 grudnia każdego roku (za dany rok podatkowy)​. Wykaz zawiera nazwę każdej uprawnionej organizacji, jej siedzibę oraz numer KRS (a także NIP, jeśli posiada). Tylko organizacje ujęte w tym wykazie mogą otrzymywać 1,5% podatku. Jeśli podatnik wskaże w zeznaniu numer KRS, którego nie ma w wykazie (np. organizacji nieuprawnionej), urząd skarbowy zaniecha przekazania – odpis po prostu nie zostanie zrealizowany​. W dalszej części opiszemy, jakie warunki musi spełnić organizacja, by znaleźć się w wykazie (sekcja: kto może otrzymać 1,5%).
• Limit 1,5% – brak możliwości przekroczenia: Maksymalna kwota, jaką można przekazać, to dokładnie 1,5% wyliczonego podatku (zaokrąglone w dół do 10 groszy). Podatnik nie może zadeklarować wyższej kwoty. Nawet jeśli ktoś błędnie wpisze kwotę większą niż obliczone 1,5%, urząd i tak przekaże tylko sumę odpowiadającą ustawowemu limitowi​. Oczywiście można wpisać kwotę niższą niż 1,5% (np. równą 1% albo dowolną mniejszą kwotę) – odpis „do 1,5%” oznacza maksymalną wartość. Większość podatników przekazuje jednak pełne przysługujące 1,5%.
• Fundusz Wspierania Organizacji Pożytku Publicznego: Warto wiedzieć, że ustawodawca przewidział specjalny mechanizm na wypadek, gdyby środki z 1%/1,5% nie mogły trafić do wskazanej organizacji. W 2017 r. utworzono Fundusz Wspierania OPP – państwowy fundusz celowy zarządzany przez NIW​. Zasilany jest on m.in. pieniędzmi pochodzącymi z odpisów 1%/1,5%, które nie zostały przekazane organizacjom z różnych powodów. Przykładowo, jeśli podatnik wpisał w PIT organizację, która nie znalazła się w wykazie uprawnionych OPP (np. utraciła status OPP lub nigdy go nie miała), to kwota nie przepada – zamiast tego zasila Fundusz Wspierania OPP​. Podobnie dzieje się ze środkami niewykorzystanymi przez organizację, która następnie straciła status OPP, czy z pieniędzmi wykorzystanymi niezgodnie z ustawą (po kontrolach zwracanymi do budżetu)​. Fundusz ten jest następnie rozdysponowywany na konkursy grantowe dla organizacji pozarządowych – jego celem jest wspieranie rozwoju małych i lokalnych organizacji, wolontariatu oraz wyrównywanie szans w trzecim sektorze​. Dla podatnika informacja jest taka: jeśli pomyłkowo wskażemy nieuprawnioną organizację, nasze 1,5% trafi do funduszu ogólnego wspierającego NGO, a nie do prywatnej kieszeni czy budżetu państwa. Niemniej oczywiście lepiej wybrać poprawnie – wtedy środki zasilą konkretną wybraną OPP.

Przekazywanie 1,5% odbywa się w oparciu o przepisy ustawowe, które precyzyjnie regulują kto, kiedy i na jakich warunkach może skorzystać z tej formy wsparcia OPP. Dla podatnika najważniejsze jest, by prawidłowo wypełnić swój PIT (wpisać KRS i kwotę) i złożyć go terminowo oraz uregulować ewentualny podatek – resztą zajmie się administracja skarbowa. W następnej sekcji omówimy, jakie organizacje mogą w ogóle otrzymywać 1,5% i co to znaczy mieć status OPP.

Kto może otrzymać 1% i 1,5%?

Mechanizm 1%/1,5% został stworzony z myślą o wspieraniu organizacji pożytku publicznego, zatem tylko podmioty posiadające taki status mogą otrzymywać środki przekazywane przez podatników. Organizacja pożytku publicznego (OPP) to szczególny status prawny, jaki może uzyskać organizacja pozarządowa (fundacja, stowarzyszenie itp.), która spełnia wymogi określone w ustawie o działalności pożytku publicznego. Status ten przyznawany jest przez sąd rejestrowy i odnotowywany w Krajowym Rejestrze Sądowym (wpis OPP w KRS). OPP mają uprzywilejowaną pozycję – korzystają z różnych uprawnień (np. zwolnień, możliwości nieodpłatnej reklamy w mediach publicznych, a przede wszystkim z prawa do otrzymywania 1,5% podatku)​, ale jednocześnie muszą sprostać wyższym standardom transparentności (m.in. dodatkowa sprawozdawczość).

Czy każda organizacja pozarządowa to OPP? Nie – tylko te, które wystąpią o status OPP i go uzyskają. W Polsce działa kilkadziesiąt tysięcy fundacji i stowarzyszeń, ale status organizacji pożytku publicznego posiada ich mniejszość (kilka-kilkanaście tysięcy). Uzyskanie statusu wiąże się z udokumentowaniem prowadzenia działalności w sferze pożytku publicznego, odpowiednim ukształtowaniem statutu (np. brak możliwości rozdzielenia zysku między członków, odpowiednie organy nadzoru wewnętrznego, ograniczenia co do wynagrodzeń w władzach itp.) oraz wymogiem sporządzania corocznych sprawozdań merytorycznych i finansowych z działalności. Status OPP mogą uzyskać zasadniczo organizacje pozarządowe (fundacje, stowarzyszenia) oraz inne podmioty wymienione w ustawie (np. stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego, spółdzielnie socjalne, spółki non-profit), o ile prowadzą działalność w sferze pożytku publicznego. Nie mogą natomiast otrzymać go podmioty państwowe, partie polityczne, związki zawodowe, ani typowe firmy nastawione na zysk.

Warunki otrzymywania 1,5% podatku. Sam status OPP to warunek konieczny, ale nie każdy podmiot z tym statusem automatycznie znajdzie się w wykazie uprawnionych do 1,5% za dany rok. Ustawa stawia dodatkowe wymagania czasowe i sprawozdawcze:

• Termin uzyskania statusu OPP: Organizacja, która dopiero ubiega się o status OPP, musi go uzyskać najpóźniej do 30 listopada roku podatkowego (tj. roku, za który będą przekazywane 1,5%). Przykład: aby móc otrzymywać 1,5% za rok 2023 (przekazywane w 2024 r.), organizacja musiała zdobyć status OPP i mieć wpis w KRS do 30 listopada 2023. Jeśli uzyska status później (np. w grudniu 2023), to w wykazie za 2023 rok się nie znajdzie – będzie mogła korzystać z odpisów dopiero od kolejnego roku podatkowego.
• Wypełnienie obowiązków sprawozdawczych: Organizacje, które już mają status OPP od wcześniejszych lat, muszą regularnie składać wymagane sprawozdania (merytoryczne i finansowe) do odpowiednich urzędów – w praktyce do Narodowego Instytutu Wolności, który prowadzi bazę sprawozdań OPP. Brak złożenia sprawozdań w terminie skutkuje wykluczeniem organizacji z wykazu uprawnionych do 1,5%​. Innymi słowy, organizacja może mieć status OPP, ale jeśli nie rozliczyła się ze swojej działalności (np. nie przekazała sprawozdań za poprzedni rok do NIW czy właściwego ministra), to Ministerstwo Sprawiedliwości i NIW nie umieszczą jej na liście OPP uprawnionych w danym roku. Wykaz tworzony jest na podstawie danych na dzień 30 listopada – sprawdzane jest kto ma status i czy dopełnił obowiązków.
• Brak likwidacji lub upadłości: Zgodnie z przepisami, w wykazie nie są umieszczane OPP, wobec których toczy się procedura likwidacji lub ogłoszono upadłość. Chodzi o sytuacje, gdy organizacja de facto kończy działalność – wtedy nie powinna zbierać środków z 1,5%.

Te warunki są weryfikowane przez organy prowadzące wykaz. Dyrektor Narodowego Instytutu Wolności co roku, we współpracy z Ministerstwem Sprawiedliwości (które zarządza KRS), przygotowuje listę organizacji spełniających wymogi i publikuje ją do 15 grudnia​

W praktyce publikacja następuje na stronach NIW (portal pozytek.gov.pl lub niw.gov.pl) oraz w Biuletynie Informacji Publicznej. Przykładowo, wykaz OPP uprawnionych do otrzymania 1,5% za 2023 rok został opublikowany w grudniu 2023 i zawierał kilka tysięcy organizacji (dokładna liczba zmienia się co roku, rzędu 9–10 tysięcy podmiotów).

Każdy podatnik przed dokonaniem odpisu może łatwo sprawdzić, czy dana organizacja ma status OPP i jest na wykazie. Można to zrobić, przeglądając listę na stronie NIW-CRSO (wyszukiwarka według numeru KRS lub nazwy) lub korzystając z wyszukiwarek NGO (np. portal pozytek.ngo.pl publikuje przyjazną wersję listy). Większość organizacji również informuje o swoim statusie na własnych stronach internetowych – jeśli widzimy na stronie fundacji komunikat “przekaż 1,5%, KRS: ...”, to znaczy, że organizacja zadbała o uprawnienia. Niemniej zawsze warto zweryfikować numer KRS z oficjalnym wykazem, zwłaszcza gdy chcemy wesprzeć mniej znaną organizację.

Kto nie może otrzymać 1,5%? Oprócz wymienionych wyżej osób prawnych (np. spółek – które w ogóle nie mają prawa do odpisu) warto zaznaczyć, że organizacje, które nie mają statusu OPP, nie mogą otrzymywać 1%/1,5% podatku​

Często pojawia się pytanie, czy np. parafia, szkoła, klub sportowy albo jednostka straży pożarnej może zbierać 1% podatku. Odpowiedź brzmi: tylko jeśli posiada status OPP. Wiele różnych podmiotów powołało w tym celu fundacje lub stowarzyszenia-córki z tym statusem. Np. szkoła publiczna sama w sobie OPP nie jest, ale może działać przy niej stowarzyszenie przyjaciół szkoły ze statusem OPP, i to ono może otrzymywać 1,5%. Podobnie szpital – nie, ale fundacja wspierająca szpital już tak (jeśli ma status OPP). Wśród beneficjentów 1% dominują fundacje i stowarzyszenia, ale są też np. kluby sportowe (które założyły stowarzyszenia), hospicja prowadzone przez organizacje kościelne (ale muszą mieć rejestrację jako OPP) itp.

Co dzieje się z otrzymanym 1,5%? Organizacja, która otrzyma środki z odpisów podatkowych, musi wykorzystać je na swoją działalność pożytku publicznego, zgodnie ze swoim statutem. Pieniądze te nie mogą być użyte na inne cele niż działalność społecznie użyteczna. Ustawa wymaga też, by w sprawozdaniu rocznym OPP wykazała, na co przeznaczyła środki z 1%/1,5% – jest to kontrolowane przez właściwego ministra (np. ministra pracy, polityki społecznej) i przez opinię publiczną, bo sprawozdania OPP są jawne. Dzięki temu podatnicy mogą sprawdzić, czy organizacja dobrze spożytkowała przekazane jej fundusze. Jeśli środki zostałyby wydane niezgodnie z ustawą, minister może nałożyć na organizację obowiązek zwrotu tych kwot do Funduszu Wspierania OPP​

Takie sytuacje zdarzają się rzadko – większość organizacji sumiennie rozlicza się z otrzymanego wsparcia, mając świadomość, że zaufanie darczyńców jest kluczowe.

Uprawnionymi do otrzymywania 1% i 1,5% podatku są organizacje pożytku publicznego, które spełniły określone wymagania formalne. Z punktu widzenia podatnika sprowadza się to do prostej rady: zanim wskażesz organizację w PIT, upewnij się, że ma status OPP i figuruje w aktualnym wykazie uprawnionych. W następnej części wyjaśnimy krok po kroku, jak przekazać 1,5% podatku w deklaracji, czyli jak wypełnić odpowiednie rubryki w formularzu PIT i o czym pamiętać, by zrobić to poprawnie.

Jak przekazać 1% i 1,5% w deklaracji podatkowej?

Przekazanie 1,5% podatku odbywa się w rocznym zeznaniu PIT – nie potrzeba do tego żadnych dodatkowych formularzy (wyjątkiem jest sytuacja emerytów, o czym za chwilę). Poniżej przedstawiamy szczegółową instrukcję, jak poprawnie wypełnić deklarację podatkową, aby część podatku trafiła do wybranej organizacji. Procedura jest bardzo prosta i zajmuje dosłownie kilka minut w trakcie rozliczenia rocznego.

Krok 1: Wybierz organizację OPP, którą chcesz wesprzeć. Zanim przystąpisz do wypełniania PIT, warto zdecydować, której organizacji przekażesz swój 1,5%. Możesz kierować się własnymi doświadczeniami, listą lokalnych organizacji lub rankingami. Kluczowe jest, by organizacja posiadała status OPP (sprawdź to na liście NIW lub na stronie organizacji). Zanotuj sobie numer KRS tej organizacji – to najważniejsza informacja, której będziesz potrzebować. Numer KRS ma 10 cyfr (czasem poprzedzonych literami KRS na materiałach promocyjnych, ale w PIT wpisujemy same cyfry). Upewnij się, że to aktualny numer OPP, a nie np. numer rejestrowy innego podmiotu.

Krok 2: Wypełnij swoje zeznanie PIT jak zwykle, do momentu sekcji o 1,5%. Rozliczenie zaczynasz od wpisania danych osobowych, dochodów, ulg itd. Gdy dotrzesz do części formularza dotyczącej przekazania 1%/1,5%, przygotuj dane OPP. W najpopularniejszym formularzu PIT-37 za 2023 rok jest to część K zatytułowana "Wniosek o przekazanie 1,5% podatku należnego na rzecz organizacji pożytku publicznego OPP" (w PIT-28 będzie analogiczna część H, w PIT-36 – część O, itp.).

Krok 3: Wpisz numer KRS organizacji. W odpowiednie pole rubryki wpisz numer KRS wybranej OPP. Zrób to uważnie i bez błędów – jedna pomylona cyfra może sprawić, że pieniądze nie trafią tam, gdzie trzeba. Nie wpisujemy tu żadnych gwiazdek, spacji ani skrótów – tylko cyfry numeru KRS. Formularz PIT zazwyczaj przewiduje również pole na nazwę organizacji – możesz ją wpisać dla pewności, ale nie jest to obowiązkowe. Najważniejszy jest numer KRS.

Krok 4: Oblicz kwotę 1,5% swojego podatku. Programy do rozliczeń lub urzędowy formularz e-Deklaracje zwykle same to robią po wpisaniu KRS – wyliczają kwotę stanowiącą 1,5% podatku należnego. Jeśli jednak wypełniasz deklarację ręcznie lub chcesz wiedzieć, jak to policzyć: weź kwotę podatku należnego (czyli podatek po odliczeniu ewentualnych ulg, wykazany przed pozycją nadpłaty/niedopłaty) i pomnóż ją przez 0,015. Otrzymany wynik zaokrąglij w dół do pełnych dziesiątek groszy (np. z 12,37 zł zrobi się 12,30 zł; z 45,99 zł – 45,90 zł). Tak obliczoną kwotę wpisz w pole oznaczone zwykle jako "Kwota 1,5% podatku" obok numeru KRS. Uwaga: Kwota ta nie może przekraczać 1,5% – w razie pomyłki urząd i tak skoryguje ją do maksymalnej wartości​

Możesz wpisać też mniejszą kwotę, jeśli np. z jakiegoś powodu chcesz przekazać mniej (większość osób przekazuje jednak pełne 1,5%). Jeśli Twój podatek należny wynosi 0 zł (zdarza się to np. gdy ulgi całkowicie znoszą podatek) – niestety nie wygeneruje się żadna kwota do przekazania.

Krok 5: (Opcjonalnie) Wpisz cel szczegółowy. Jeżeli zależy Ci, by przekazane środki zostały wykorzystane na konkretny cel w ramach działalności organizacji, w rubryce "Cel szczegółowy 1,5%" możesz doprecyzować przeznaczenie. Przykładowo: jeśli wspierasz fundację, która pomaga wielu osobom, możesz wskazać konkretną osobę (np. podopiecznego o imieniu Jan Kowalski, często fundacje podają w swoich apelach dokładnie, co wpisać jako cel szczegółowy, np. "Jan Kowalski 1234" gdzie 1234 to numer ewidencyjny podopiecznego). Możesz też wpisać hasło programu czy projektu organizacji, który chcesz zasilić (np. "program dożywiania dzieci"). Jeśli nie wpiszesz celu szczegółowego, środki zasilą ogólną działalność organizacji, co też jest w porządku – cel szczegółowy nie jest wymagany. Ważne: cel szczegółowy musi mieścić się w ramach działalności organizacji. Organizacja otrzyma tę informację i powinna się do niej zastosować, choć prawnie zapisy celów szczegółowych nie są wiążącym zobowiązaniem (to bardziej deklaracja woli darczyńcy). W praktyce jednak OPP szanują te wskazania – np. fundacje prowadzące subkonta dla podopiecznych odnotują na koncie danej osoby wpływ 1,5% z Twojego PIT.

Krok 6: (Opcjonalnie) Zaznacz zgodę na przekazanie swoich danych organizacji. W deklaracji znajduje się także pole (checkbox) dotyczące zgody na przekazanie OPP Twoich danych osobowych i informacji o kwocie. Jest ono zwykle opisane w stylu "Wyrażam zgodę na przekazanie organizacji OPP mojego imienia, nazwiska, adresu i kwoty 1,5%". Jeśli chcesz pozostać anonimowy, zostaw to pole puste. Jeżeli jednak nie masz nic przeciwko, aby organizacja wiedziała, że to Ty ją wsparłeś – zaznacz zgodę. Co to daje? Organizacja otrzyma we wrześniu listę darczyńców (dane identyfikacyjne oraz wysokość kwoty)​ i często wysyła podziękowania listowne lub e-mailowe, czasem drobne upominki lub informuje o swojej działalności. Warto wiedzieć, że nawet zaznaczając zgodę nie dowiesz się, jaką część całej puli stanowi Twój wkład – organizacja co prawda zna Twoją kwotę, ale Ty niekoniecznie dowiesz się, ile zebrała łącznie (te informacje publikują dopiero później sprawozdania). Zgoda jest dobrowolna – brak zgody nie wpływa na samo przekazanie pieniędzy.

Krok 7: Dokończ wypełnianie deklaracji i złóż zeznanie w terminie. Gdy uzupełnisz wszystkie pola, sprawdź poprawność danych. Zwróć uwagę, czy numer KRS jest poprawny i czy kwota 1,5% nie przekracza limitu (jeśli używasz programu lub e-PIT, raczej nie przekracza). Następnie podpisz i złóż zeznanie. Jeżeli rozliczasz się tradycyjnie, papierowe PIT-y można wysłać pocztą lub zanieść do urzędu skarbowego. Coraz więcej osób korzysta jednak z formy elektronicznej (o czym więcej w kolejnym rozdziale) – można wysłać PIT poprzez system e-Deklaracje, Twój e-PIT lub komercyjne programy online. Najważniejsze, by deklaracja trafiła do urzędu przed upływem terminu (zwykle do 30 kwietnia). Termin jest krytyczny – spóźnienie oznacza, że Twój wniosek o przekazanie 1,5% może nie zostać uznany​

Dlatego nie odkładaj rozliczenia na ostatnią chwilę. Jeśli z jakiegoś powodu musisz skorygować już złożone zeznanie (np. zauważysz błąd), pamiętaj, że korekta zawierająca zmianę we wniosku 1,5% jest skuteczna tylko do miesiąca od terminu złożenia zeznania​

Po tym czasie nie dodasz już odpisu ani nie zmienisz wskazanej organizacji.

Krok 8: Zapłać ewentualny podatek do końca terminu płatności. Jeśli z rozliczenia wychodzi Ci niedopłata (do zapłaty), ureguluj ją terminowo (najczęściej do 30 kwietnia). Pamiętaj też o wspomnianym warunku – podatek musi być zapłacony w całości w ciągu 2 miesięcy od terminu złożenia zeznania​

W praktyce oznacza to, że nawet jeśli masz do zapłaty np. 200 zł i urząd pozwoli Ci to zapłacić do 30 kwietnia bez odsetek, to i tak musisz zapłacić najpóźniej do 30 czerwca, aby 1,5% poszło do organizacji. Jeżeli nie zapłacisz, urząd nie przekaże zadeklarowanej kwoty (bo środki te pochodzą z Twojego podatku – nie mogą zostać wydane, gdy podatek nie wpłynął do budżetu).

Specjalny przypadek – emeryci i renciści: Osoby otrzymujące świadczenia z ZUS często nie składają samodzielnie PIT, bo ich podatek rozlicza organ rentowy (ZUS przesyła im PIT-40A z rozliczeniem rocznym). Tacy emeryci również mogą przekazać 1,5%, ale muszą w tym celu złożyć proste oświadczenie podatkowe PIT-OP. Formularz PIT-OP to jednostronicowy druk, w którym wpisuje się tylko dane osobowe, numer KRS wybranej OPP oraz podpis – nie ma tam kwot, gdyż nie wylicza się podatku (ZUS zrobił to za nas). PIT-OP należy złożyć do 30 kwietnia roku następującego po roku podatkowym​

Można to zrobić papierowo lub elektronicznie (np. przez portal podatki.gov.pl lub ePUAP). Złożenie PIT-OP jest traktowane jak wniosek o przekazanie 1,5%​

Co ważne, od niedawna emeryci mają dodatkowe ułatwienie – jeśli w poprzednim roku złożyli PIT-OP lub normalne zeznanie z wskazaniem OPP, a w kolejnym roku znów nie składają PIT (bo rozlicza ich ZUS), to urząd skarbowy automatycznie przekazuje 1,5% na tę samą organizację co poprzednio, bez konieczności składania nowego PIT-OP​

Dzieje się tak na podstawie oświadczenia wygenerowanego przez organ podatkowy – chyba że emeryt wyraźnie wycofał zgodę. Dzięki temu wielu seniorów nie musi ponownie składać PIT-OP co roku, aby ich 1,5% nadal wspierało wybraną fundację.

Powyższe kroki pokazują, że przekazanie 1,5% podatku jest łatwe i nie wymaga wiele wysiłku. Dla większości podatników korzystających z programów do rozliczeń lub usługi Twój e-PIT (o czym za chwilę) wpisanie numeru KRS to kilka sekund pracy. Warto to zrobić, bo – jak pokażemy – dla organizacji pozarządowych sumy zebrane z tych drobnych odpisów stanowią często znaczącą część budżetu. Zanim jednak przejdziemy do statystyk, omówimy jeszcze, jak wygląda przekazanie 1,5% w e-deklaracji elektronicznej, czyli poprzez usługę Twój e-PIT – coraz popularniejszy sposób rozliczania podatku.

Elektroniczne rozliczenie podatku – jak wykorzystać e-PIT do przekazania 1% lub 1,5%?

Od 2019 roku polscy podatnicy mogą korzystać z rewolucyjnego udogodnienia, jakim jest usługa Twój e-PIT na portalu podatkowym. Twój e-PIT to przygotowane automatycznie przez administrację skarbową zeznanie podatkowe, które podatnik może zweryfikować i zaakceptować online, bez potrzeby samodzielnego wypełniania formularzy. Usługa ta znacznie ułatwia również przekazanie 1,5% podatku – w wielu przypadkach nie trzeba nawet wpisywać numeru KRS, bo system sam podpowiada nasze ubiegłoroczne wybory.

Jak działa Twój e-PIT w kontekście 1,5%? Co roku, 15 lutego, Ministerstwo Finansów udostępnia podatnikom w serwisie e-Urząd Skarbowy (na podatki.gov.pl) wstępnie wypełnione zeznania PIT za poprzedni rok. Po zalogowaniu się (np. Profilem Zaufanym, e-dowodem, przez bankowość elektroniczną lub wpisując dane autoryzujące) zobaczymy nasze rozliczenie. W części dotyczącej 1,5% system automatycznie wskazuje tę OPP, którą w ubiegłym roku wybraliśmy w zeznaniu, wraz z celem szczegółowym, jeśli go podawaliśmy​

Przykładowo, jeśli rok temu przekazaliśmy 1% Fundacji X na cel "ABC", to w tegorocznym e-PIT w rubryce 1,5% od razu będzie wpisany numer KRS Fundacji X i cel "ABC". Kwota 1,5% podatku wylicza się tam automatycznie na podstawie bieżących danych rozliczenia​ – podatnik nie musi nic liczyć.

Takie rozwiązanie ma dwie zalety: po pierwsze, oszczędność czasu – jeśli chcemy znów przekazać środki tej samej organizacji, nie musimy nic zmieniać (wystarczy zatwierdzić zeznanie). Po drugie, zmniejsza się ryzyko, że podatnik zapomni wpisać 1,5% – system sam przypomina jego zeszłoroczną decyzję. Oczywiście, podatnik zachowuje pełną kontrolę i może zmienić te dane.

Jak zmienić lub dodać OPP w usłudze Twój e-PIT? Po zalogowaniu się do e-PIT, na głównym ekranie zobaczysz podsumowanie, w tym informację o proponowanym przekazaniu 1,5%. Jeśli chcesz zmienić organizację lub dodać ją (gdy pole jest puste), możesz to zrobić w kilku krokach​

1. Kliknij opcję „Wybierz organizację” (lub edycji danych OPP). Otworzy się wyszukiwarka OPP.
2. Wybierz nową OPP – możesz przeszukać listę po nazwie lub numerze KRS. System zawiera pełen wykaz uprawnionych organizacji (aktualny na dany rok)​, więc jeśli zaczniesz wpisywać nazwę lub numer, pojawią się pasujące pozycje.
3. Zaznacz wybraną organizację – jej numer KRS automatycznie pojawi się w formularzu.
4. Wskaż cel szczegółowy (jeśli chcesz) – pojawi się pole do wpisania celu, analogicznie jak w papierowym PIT.
5. Zatwierdź zmiany.

Jeśli wcześniej był wpisany inny KRS, jego zmiana spowoduje, że stary numer zostanie zastąpiony nowym. Jeśli pole było puste (np. gdy w ubiegłym roku nie przekazywałeś 1%), możesz teraz wybrać organizację i wypełnić je od zera. Gdybyś chciał tylko zmienić cel szczegółowy, ale pozostawić tę samą OPP – również wybierasz opcję edycji, nie zmieniając KRS, a jedynie dopisując/edytując cel​.

Po dokonaniu ewentualnych zmian (lub stwierdzeniu, że wszystko jest już tak, jak ma być) zaakceptuj zeznanie. W zasadzie to wszystko – Twój e-PIT zostanie wysłany elektronicznie, a Ty otrzymasz UPO (urzędowe poświadczenie odbioru). Środki 1,5% zostaną przekazane danej OPP w standardowym terminie (majem–lipcem).

Co jeśli nic nie zrobisz z e-PIT? Jeśli podatnik nie zaloguje się i nie zatwierdzi przygotowanego zeznania, to po upływie terminu (30 kwietnia) jego e-PIT zostanie automatycznie uznany za złożony. To oznacza, że nawet jeśli ktoś w ogóle nie zajrzy na portal, administracja i tak rozliczy go zgodnie z danymi posiadanymi (np. z informacji od pracodawcy) – i uwzględni w tym rozliczeniu przekazanie 1,5% na tę OPP, która widniała w e-PIT. Zatem dzięki temu mechanizmowi, nawet zapominalscy lub mniej obeznani z obsługą e-PIT emeryci mają szansę przekazać swój podatek tam, gdzie przekazali rok wcześniej, bez żadnego działania z ich strony. Oczywiście pod warunkiem, że organizacja nadal jest uprawniona – jeśli bowiem okaże się, że wybranej rok temu OPP nie ma w aktualnym wykazie, Twój e-PIT pozostawi rubrykę pustą​

Wtedy, jeśli podatnik nic nie zrobi, 1,5% nie zostanie przekazane wcale (środki zostaną w budżecie lub ewentualnie trafią do Funduszu Wspierania OPP, jak opisano wcześniej). Dlatego warto jednak zweryfikować swoje zeznanie – zwłaszcza gdy minął rok i statusy organizacji mogły się zmienić.

Czy Twój e-PIT obsługuje wszystkie typy zeznań? Obecnie usługa obejmuje najpopularniejsze deklaracje: PIT-37, PIT-38, PIT-36 i PIT-28. To oznacza, że nawet jeśli prowadzisz działalność gospodarczą na liniowym PIT-36L – tej deklaracji e-PIT jeszcze nie obsługuje, musisz ją złożyć tradycyjnie lub przez e-Deklaracje (ale i tam możesz wskazać 1,5%). Natomiast dla większości etatowców, rencistów, inwestorów giełdowych czy przedsiębiorców na ryczałcie e-PIT jest dostępny i automatyzuje przekazanie 1,5%. Twój e-PIT uwzględnia także wspólne rozliczenie małżonków (korzystając z danych głównego podatnika) oraz pozwala złożyć PIT-OP dla emeryta – aczkolwiek w przypadku emerytów, jak wspomnieliśmy, od 2023 r. brak nowego PIT-OP nie przeszkadza w powtórnym przekazaniu 1,5% tej samej organizacji​

Warto dodać, że również korektę zeznania można złożyć przez Twój e-PIT – np. jeżeli po wysłaniu zorientujemy się, że chcemy jednak zmienić organizację lub dopisać cel szczegółowy (w ramach dozwolonego terminu do końca maja).

Inne formy elektronicznego rozliczenia: Poza usługą Twój e-PIT, podatnicy mogą też korzystać z klasycznego systemu e-Deklaracje (interaktywnych formularzy PDF lub aplikacji e-deklaracje Desktop) oraz z wielu komercyjnych programów i aplikacji do PIT. We wszystkich tych przypadkach przekazanie 1,5% wygląda identycznie jak na papierze – w formularzu wpisujemy KRS i kwotę. Programy komputerowe zwykle zawierają pomocnicze bazy OPP lub automatyczne kalkulatory, więc także ułatwiają ten proces. Po wypełnieniu i wysłaniu e-deklaracji online otrzymujemy UPO, a dalej sprawa toczy się już tak samo – urząd wypłaci środki organizacji. Niezależnie więc od metody rozliczenia, nie trzeba osobno informować urzędu o przekazaniu 1,5% – wystarczy poprawnie złożone zeznanie.

Korzyści e-PIT: Rozliczenie elektroniczne, a zwłaszcza Twój e-PIT, minimalizuje ryzyko błędów przy przekazywaniu 1,5%. System:

• Sam podpowiada poprzednio wybraną organizację (co jest wygodne, jeśli chcemy kontynuować wsparcie dla tej samej OPP).
• Ma wbudowaną aktualną listę OPP – dzięki czemu nie wybierzemy organizacji nieuprawnionej (próba wpisania KRS spoza listy zwyczajnie nie znajdzie takiej organizacji w wyszukiwarce).
• Automatycznie liczy 1,5% kwotę z dokładnością do groszy – nie musimy nic obliczać ani zaokrąglać ręcznie​.
• Przypomina o celu szczegółowym (przenosi go z zeszłego roku, ale pozwala łatwo edytować).
• Daje gwarancję, że nasz wniosek trafił do urzędu (mamy UPO).

W efekcie przekazanie 1,5% jest niemal bezwysiłkowe. Jeśli ktoś co roku wspiera tę samą organizację, to właściwie nie musi nic robić poza finalnym kliknięciem "Wyślij zeznanie". Nic więc dziwnego, że liczba osób korzystających z tej możliwości stale rośnie. W kolejnym rozdziale przedstawimy statystyki pokazujące, ilu podatników przekazuje 1%/1,5% i jakie sumy trafiają do OPP – to najlepszy dowód na to, jak wielkie znaczenie ma ten mechanizm dla trzeciego sektora.

Statystyki i wpływ 1% i 1,5% podatku

Mechanizm 1% podatku w ciągu kilkunastu lat istnienia zyskał ogromną popularność i stał się ważnym źródłem finansowania polskich organizacji pozarządowych. Poniżej przyglądamy się kluczowym liczbom, które obrazują skalę zaangażowania podatników i wysokość środków trafiających do OPP, a także ewolucję tego mechanizmu – od niewielkich kwot w początkach do niemal 2-miliardowych sum obecnie.

Pierwsze lata działania (2004–2007): Start mechanizmu był dość nieśmiały. W pierwszym roku (rozliczenie za 2003) zaledwie ok. 80 tys. podatników (0,3% wszystkich) skorzystało z możliwości przekazania 1% – przekazali oni łącznie ok. 10,4 mln zł na OPP​

Było to zupełnie nowe rozwiązanie i zapewne wielu ludzi o nim nie wiedziało lub zniechęcała ich skomplikowana procedura (konieczność samodzielnego przelewu i odliczenia). Już rok później, w rozliczeniu za 2004 r., nastąpił skok – ponad 680 tys. osób (ok. 3% podatników) przekazało ok. 41,6 mln zł​

Czyli liczba darczyńców wzrosła ośmiokrotnie, a kwota czterokrotnie. Jednak prawdziwy przełom miał miejsce kilka lat później, po zmianie przepisów usprawniającej przekazywanie (automatyzacja przez US): rozliczenie za 2007 rok (w 2008) przyniosło gwałtowny wzrost liczby podatników i przekazanych sum​

Od tego momentu co roku obserwowano już stały trend wzrostowy.

Dynamiczny wzrost popularności (2008–2015): W kolejnych latach coraz większy odsetek podatników decydował się oddać 1%. Rządowe dane wskazują, że np. rozliczając rok 2015, wnioski o przekazanie 1% złożyło już 13,2 mln Polaków, co stanowiło 49% ogółu podatników​

Była to niemal połowa osób rozliczających PIT! Łączna kwota, jaką przekazano w rozliczeniach za 2015 r., wyniosła ponad 617,5 mln zł​ (dla porównania rok wcześniej było to ~557 mln zł, a rok później ~660 mln zł). Widzimy więc, że w ciągu dekady od startu mechanizmu kwoty te urosły z kilkudziesięciu milionów do ponad pół miliarda złotych rocznie. Zainteresowanie rosło zarówno dzięki rosnącej świadomości społecznej, jak i aktywności samych organizacji, które zaczęły prowadzić kampanie informacyjne zachęcające do przekazywania 1%.

Rekordowe wpływy przed zwiększeniem do 1,5% (2016–2021): Każdy kolejny rok przynosił nowy rekord. W rozliczeniu za 2016 rok Polacy przekazali OPP ok. 619 mln zł​ , rok później ponad 760 mln, a za 2018 rok (rozliczany w 2019) po raz pierwszy padła bariera 900 mln zł – dokładnie 876,7 mln zł od ~14,5 mln podatników​

W rozliczeniu za 2019 rok (wiosna 2020) uczestniczyło 14,8 mln podatników, którzy przekazali w sumie ok. 907 mln zł​ – przeciętnie ~61 zł na osobę. Warto zauważyć, że odsetek rozliczających się, którzy przekazują 1%, przekroczył wtedy 60%. Wprowadzenie usługi Twój e-PIT w 2019 r. dodatkowo ułatwiło sprawę i mogło podnieść te wskaźniki.

Rok 2020 i 2021: Pomimo zamieszania z pandemią COVID-19 (przesunięcia terminów rozliczeń, różne ulgi) Polacy nie zapomnieli o OPP. Za 2020 rok przekazano organizacjom ok. 968 mln zł, a za 2021 rok – 1,114 mld zł​

Ta ostatnia kwota (ponad 1,11 miliarda) była rekordem w historii 1% – co więcej, wsparcie przekazało aż 15,9 mln podatników​, czyli niemal wszyscy rozliczający PIT (szacunkowo ok. 80–85% uprawnionych!). Średnia kwota od jednej osoby wyniosła ok. 70 zł​. W porównaniu do 2016 roku, kwota przekazywana wzrosła prawie dwukrotnie (619 mln vs 1,114 mld)​

Ówczesna Minister Finansów Magdalena Rzeczkowska podkreślała, że to powód do dumy: "Polacy po raz kolejny pokazali, że chcą i potrafią pomagać. OPP, będące ważną częścią społeczeństwa obywatelskiego, zostały zasilone kwotą przekraczającą miliard złotych. To rekord... W wygodny i szybki sposób, przekazując 1 procent swojego podatku, podatnicy samodzielnie decydują o tym, co stanie się z częścią ich podatków i jak zostaną te środki wykorzystane."​

Słowa te dobrze oddają istotę mechanizmu – masowy udział obywateli i realny wpływ na finansowanie ważnych celów.

Pierwszy rok 1,5% (rozliczenie za 2022): W roku 2022 podatnicy po raz pierwszy mogli przekazać nie 1%, a 1,5% podatku. Spodziewano się, że suma przekazanych środków znacząco wzrośnie – i tak też się stało. Według danych Ministerstwa Finansów, przekazano ok. 1,53 mld zł (czyli o ok. 370 mln zł więcej niż rok wcześniej)​

Ciekawie wygląda jednak liczba darczyńców: MF podało, że 1,5% podatku przekazało 14,8 mln podatników, o 2,1 mln więcej niż rok wcześniej​

Wzrost liczby osób może wynikać m.in. z wspomnianego automatycznego mechanizmu dla emerytów – wielu seniorów, którzy raz złożyli PIT-OP, w kolejnym roku ponownie przekazało 1,5% już bez działania, stąd przybyło „nowych” przekazujących. Średnia kwota od osoby wzrosła dzięki wyższemu odsetkowi – wyniosła około 100 zł (dokładnych danych MF nie podało w komunikacie). Łączna suma ~1,53 mld zł to potężny zastrzyk dla organizacji, choć trzeba pamiętać, że częściowo ten wzrost wynikał z większego procentu podatku, a częściowo z rosnącej liczby podatników, którzy się rozliczyli (Polski Ład m.in. zwolnił z PIT część osób do 26 roku życia, przez co nie mieli od czego przekazywać 1%, ale z drugiej strony obniżył podatek co mogło nieco zmniejszyć bazę). Ogólny trend jednak był jak najbardziej pozytywny.

Najnowsze dane – rekord 1,9 miliarda (rozliczenie za 2023): Z najświeższych informacji (stan na październik 2024) wiemy już, że rok 2023 przebił wszystkie rekordy. Polacy rozliczając PIT za 2023 rok przekazali organizacjom pożytku publicznego ponad 1,9 mld zł​

To o kolejnych ~370 mln więcej niż poprzednie ~1,53 mld. Swoje wsparcie zadeklarowało "blisko 15 mln podatników" – co sugeruje, że poziom praktycznie sięgnął sufitu (niemal wszyscy, którzy mogli, skorzystali)​

Przeciętna kwota 1,5% wyniosła 128 zł na osobę​

Ta wyższa średnia to efekt zarówno wzrostu dochodów (a więc i podatków) jak i samego podniesienia odpisu do 1,5%. Przedstawiciele Krajowej Administracji Skarbowej podkreślają, że to kolejny dowód na rosnącą świadomość i chęć pomagania – prawie 15 mln osób realnie wsparło swoim podatkiem cele społeczne​

Jakie znaczenie mają te kwoty dla organizacji? Bardzo duże. Dla zobrazowania: najwięcej środków z 1%/1,5% co roku trafia do największych fundacji charytatywnych, zwłaszcza pomagających chorym dzieciom. Przykładowo, w 2024 r. Fundacja Dzieciom “Zdążyć z Pomocą” otrzymała aż 334,5 mln zł (ponad 1/6 całej puli krajowej!)​

Kolejne w rankingu były Fundacja Siepomaga – 136,15 mln zł oraz Fundacja Avalon – 95,37 mln zł​

Są to ogromne kwoty, stanowiące główne źródło finansowania ich działalności (fundacje te prowadzą dziesiątki tysięcy subkont dla potrzebujących dzieci i dorosłych, którym finansują leczenie, rehabilitację itp.). Z drugiej strony, tysiące mniejszych organizacji otrzymują po kilkadziesiąt tysięcy, kilka tysięcy, a nieraz symboliczne kwoty. Dla małej lokalnej fundacji nawet 5 000 zł rocznie może być istotnym zastrzykiem na działania (np. sfinansuje dodatkowe zajęcia dla dzieci w świetlicy). Łącznie jednak skala wsparcia jest imponująca – prawie 2 miliardy zł rocznie płyną do sektora pozarządowego. Dla porównania, budżet państwa w 2023 r. po stronie dochodów z PIT to ok. 68 mld zł – zatem 1,9 mld stanowi ok. 2,8% tej kwoty. Można powiedzieć, że niemal 3% podatku dochodowego od osób fizycznych trafia nie do budżetu centralnego, lecz bezpośrednio do organizacji społecznych (wcześniej, przy 1%, było to ok. 1% budżetu państwa).

Ilu podatników korzysta z odpisu? Z roku na rok coraz więcej. Obecnie jest to już ponad 80% wszystkich składających PIT, co plasuje Polskę w czołówce, jeśli chodzi o partycypację obywateli w takim mechanizmie (dla porównania – na Węgrzech czy Słowacji, gdzie istnieją podobne mechanizmy 1%, uczestniczy w nich zwykle 40–50% podatników). W Polsce stało się to wręcz normą – większość ludzi rozliczając podatek pamięta o wpisaniu 1,5%, tym bardziej, że jest to coraz łatwiejsze (e-PIT automatycznie przepisuje poprzedni wybór). Rosnąca liczba korzystających to również efekt intensywnych kampanii informacyjnych prowadzonych co roku w okresie rozliczeń – zarówno przez organizacje (każda OPP stara się dotrzeć do potencjalnych darczyńców), jak i przez media czy urzędy (Ministerstwo Finansów też zachęca: “nie zapomnij o 1%”). Jeszcze dekadę temu połowa podatników nie przekazywała 1%, często z niewiedzy – dziś nieprzekazanie 1,5% to raczej wyjątek niż norma.

Sumaryczne wpływy przez lata: Od 2004 do 2023 roku polscy podatnicy przekazali łącznie kilka miliardów złotych na rzecz organizacji pożytku publicznego. Według dostępnych danych, do końca 2021 r. suma ta wyniosła około 7,5 mld zł (przez 18 lat działania mechanizmu). Po doliczeniu lat 2022–2023 przekroczyła prawdopodobnie 10 miliardów złotych łącznego wsparcia! To olbrzymia kwota, która pozwoliła zrealizować niezliczone działania społeczne – od zakupu sprzętu medycznego, przez opiekę nad chorymi, szkolenia, warsztaty, po ochronę przyrody i zabytków.

Wpływ na sektor pozarządowy: Dla wielu organizacji 1%/1,5% to istotna część budżetu. Są przypadki fundacji, gdzie stanowi on 90% wszystkich przychodów (zwłaszcza te skupione na pozyskiwaniu 1% z myślą o konkretnych podopiecznych). Inne, bardziej zdywersyfikowane NGO, traktują środki z 1% jako jedno ze źródeł – obok dotacji, darowizn, składek. Niemniej niemal każda OPP, która otrzymuje te środki, przyznaje, że bez nich skala ich działań musiałaby być mocno ograniczona. Na przykład, wspomniana Fundacja "Zdążyć z Pomocą" dzięki funduszom z 1% finansuje terapie i leczenie tysięcy dzieci w całej Polsce – gdyby tych środków zabrakło, wiele rodzin musiałoby szukać pomocy gdzie indziej. Podobnie organizacje zajmujące się np. niepełnosprawnymi czy hospicja domowe – 1% często pozwala pokryć luki, na które nie starcza publicznych dotacji.

Najczęściej wybierane organizacje: Od lat w czołówce znajdują się duże fundacje prowadzące subkonta dla chorych (wymienione wcześniej) oraz organizacje znane z ogólnopolskich akcji charytatywnych (np. Fundacja WOŚP otrzymała za 2021 r. ok. 17 mln zł, Fundacja TVN ~9 mln, itp.). Jednak na liście beneficjentów jest też mnóstwo małych stowarzyszeń – np. lokalne kluby sportowe dziecięce, ochotnicze straże pożarne, fundacje ratujące zwierzęta, muzea prowadzone przez NGO, szkoły specjalne – pełna gama. Wiele z nich otrzymuje skromne kwoty, ale i tak cenne dla ich działania. Warto dodać, że duże organizacje zwykle reinwestują część środków z 1% w promocję i profesjonalizację działań (np. ulepszają zaplecze, szkolą wolontariuszy), co przekłada się na lepszą pomoc beneficjentom. Tak więc te prawie 2 miliardy zł rocznie są spożytkowane w bardzo różny, rozproszony sposób na setki społecznie pożytecznych inicjatyw.

Reasumując liczby: 1%/1,5% podatku stał się w Polsce masowym zjawiskiem, angażującym miliony obywateli i generującym kwoty rzędu miliardów złotych rocznie dla trzeciego sektora. To pokazuje, że Polacy chętnie wspierają potrzebujących, zwłaszcza gdy mechanizm jest prosty i nie obciąża ich finansowo. W ostatniej części przyjrzymy się jeszcze najczęstszym problemom i pytaniom związanym z przekazywaniem 1,5%, a na koniec – podkreślimy, dlaczego warto korzystać z tej formy wsparcia i jaki ma ona szerszy sens dla społeczeństwa.

Najczęstsze błędy i pytania – jak ich uniknąć?

Mimo że procedura przekazania 1,5% podatku jest stosunkowo prosta, podatnicy miewają wątpliwości lub popełniają drobne błędy przy jej realizacji. Poniżej zebraliśmy najczęściej pojawiające się pytania i pomyłki wraz z wyjaśnieniami, aby rozwiać ewentualne niejasności:

• Błąd: Nieprawidłowy numer KRS lub nazwa organizacji. ("Co jeśli pomylę się w numerze KRS? Czy muszę wpisywać nazwę fundacji?") – Kluczowe znaczenie ma poprawne wpisanie numeru KRS OPP. Urząd skarbowy identyfikuje organizację po tym numerze, więc pomyłka (nawet jedna cyfra) oznacza, że nasz 1,5% może nie trafić do celu. Warto sprawdzić numer dwukrotnie, korzystając np. z oficjalnej listy lub materiałów organizacji. Podanie nazwy organizacji w PIT nie jest obowiązkowe – formularz pozwala ją wpisać, ale nawet jeśli nazwę wpiszemy z literówką, a numer będzie prawidłowy, to urząd i tak kieruje się numerem KRS. Odwrotnie, poprawna nazwa przy błędnym numerze nic nie da – system nie “domyśla się” po nazwie. Dlatego: zawsze upewnij się, że numer KRS jest prawidłowy. Jeśli korzystasz z e-PIT, wybieraj organizację z podpowiedzi (lista minimalizuje ryzyko pomyłki). Gdy zorientujesz się w pomyłce już po złożeniu PIT, możesz złożyć korektę zeznania w ciągu miesiąca i poprawić numer – wtedy urząd weźmie poprawny (po tym terminie korekta może nie pomóc, jeśli pierwotny numer był niepoprawny).
• Błąd: Wskazanie organizacji, która nie ma uprawnień (nie jest w wykazie OPP). ("Skąd mam wiedzieć, czy organizacja może otrzymać 1,5%?") – Niestety zdarza się, że podatnik wpisuje KRS organizacji, która nie posiada statusu OPP lub została wykreślona z listy. W takiej sytuacji urząd skarbowy odstąpi od przekazania – pieniądze nie trafią do tej organizacji​. Dlatego zawsze zalecamy sprawdzić oficjalny wykaz (na stronie NIW lub pozytek.gov.pl). Lista uprawnionych jest publiczna i łatwo dostępna. Jeśli organizacja dopiero się reklamuje jako chcąca 1% (np. stowarzyszenie, które nie ma jeszcze statusu), to bądź ostrożny – prawdopodobnie nie możesz jej przekazać. Czasem organizacje non-OPP proszą, by przekazać 1% zaprzyjaźnionej fundacji z dopiskiem celu szczegółowego – to legalne obejście, ale upewnij się, że rozumiesz, komu faktycznie dajesz. Pamiętaj: wpisać w PIT możesz tylko numer KRS organizacji z listy uprawnionych. Jeśli wskazałeś nieuprawnioną (lub nieistniejącą) – Twoje pieniądze zasilą Fundusz Wspierania OPP​, a nie tę konkretną organizację.
• Pytanie: Czy mogę przekazać 1,5% kilku organizacjom jednocześnie? – Nie w ramach jednego zeznania. Przepisy mówią jasno, że wniosek dotyczy jednej OPP. Jeśli masz wielkie serce dla wielu spraw, możesz ewentualnie podzielić pomoc między lata (w tym roku innej organizacji, za rok innej) albo – jeśli masz różne deklaracje – w każdej innej (np. PIT-37 na jedną OPP, PIT-38 na inną). Ale z jednego formularza PIT środki trafią tylko do jednej organizacji. Próby wpisania dwóch KRS (np. w części wspólnej rozliczenia małżonków) nie zadziałają – często formularz nawet technicznie na to nie pozwala (jest miejsce na jeden numer). Małżonkowie muszą uzgodnić wspólnie jedną organizację przy rozliczeniu łącznym. Warto to przemyśleć przed wypełnieniem – komu z Was dwojga bardziej zależy na wsparciu “swojej” fundacji w danym roku.
• Błąd: Przekroczenie terminu rozliczenia lub spóźniona korekta. ("Zapomniałem wpisać 1,5% i zorientowałem się w czerwcu – co teraz?") – Niestety, przepisy są tu rygorystyczne. Zeznanie z wnioskiem o przekazanie 1,5% musi być złożone w terminie ustawowym (z reguły do 30 kwietnia)​. Jeśli ktoś złoży PIT po terminie (np. w czerwcu), urząd pominie odpis – nawet jeśli wpisaliśmy KRS, to spóźnialskim prawo nie gwarantuje realizacji. Podobnie korekta po upływie miesiąca od terminu: jeżeli w pierwotnym zeznaniu nie wskazaliśmy OPP, a dopiero w lipcu zorientowaliśmy się i dodaliśmy KRS w korekcie, to jest to po terminie przewidzianym w ustawie (miesiąc po 30 IV), więc urząd odmówi przekazania. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy pierwotnie złożony PIT (na czas) miał już wniosek 1,5%, a późniejsza korekta nie dotyczyła zmiany organizacji – wtedy pierwotny wniosek pozostaje w mocy. Ale ogólna zasada brzmi: nie przekładaj rozliczenia na późno i nie zapomnij o 1,5%. Jeśli jednak zapomniałeś, działaj szybko – masz 30 dni od upływu terminu na poprawienie tego bez konsekwencji. Po tym czasie już nic się nie da zrobić – nie ma instytucji “doniesienia” wniosku. Wielu podatników co roku pyta: “czy mogę jeszcze dopisać 1,5% po terminie?” – niestety, odpowiedź brzmi: nie, po prostu pamiętaj w następnym roku.
• Błąd: Nieuregulowanie należnego podatku. ("Mam niedopłatę, co jeśli jej nie zapłacę?") – Jak wspomnieliśmy, warunkiem przekazania środków jest zapłata podatku. Jeśli ktoś zlekceważy zapłatę lub spóźni się z nią dłużej niż 2 miesiące, to choćby złożył wniosek, organizacja nie dostanie pieniędzy​. Urząd skarbowy po prostu wstrzyma się z przelewem, bo nie będzie z czego go wykonać (do przekazania idą realnie środki z Twojego podatku, który powinien wpłynąć do budżetu). Często pytają o to osoby, którym wychodzi niewielka dopłata – np. 50 zł. Jeśli nie zapłacisz tych 50 zł, Twój 1,5% (pewnie parę złotych) też nie trafi do OPP. Dobra wiadomość jest taka, że system toleruje drobne zaległości do ok. 8,70 zł (trzykrotność opłaty za list polecony, która obecnie wynosi 2,90 zł)​ – tyle możesz ewentualnie nie dopłacić, a i tak przekazanie nastąpi. Ale to małe kwoty; przy zaległości większej niż ~9 zł mechanizm się wyłącza. Unikaj więc zalegania z podatkiem – jeśli masz problem z płatnością, możesz wystąpić o raty czy odroczenie, byle formalnie podatek został uznany za zapłacony w terminie (to już jednak bardziej złożona sprawa). Dla bezpieczeństwa: zapłać podatek w pełnej wysokości i na czas.
• Błąd formalny: Brak podpisu lub PESEL na deklaracji. – Choć to nie błąd bezpośrednio związany z 1,5%, warto wspomnieć: jeśli zapomnimy podpisać zeznanie papierowe albo nie wpiszemy np. numeru PESEL/NIP, urząd wezwie nas do uzupełnienia braków. To opóźnia złożenie zeznania i może skutkować przekroczeniem terminu. Np. oddałeś PIT 30 kwietnia bez podpisu – urząd wezwie Cię w maju, podpiszesz, ale formalnie Twoje zeznanie będzie uznane za złożone w maju (po terminie). Czy wówczas 1,5% przepadnie? To zależy od interpretacji, ale lepiej nie ryzykować. Upewnij się, że deklaracja jest kompletnie wypełniona i podpisana (lub elektronicznie zaakceptowana). Wtedy unikniesz niepotrzebnych komplikacji.
• Pytanie: Czy przekazanie 1,5% zmniejsza mój podatek lub nadpłatę? – To częsta wątpliwość. Przekazanie 1,5% nie jest ulgą ani odliczeniem, więc nie zmienia wyliczenia podatku należnego. Dopiero po obliczeniu podatku następuje “odcięcie” 1,5% z kwoty, która normalnie trafiłaby do Skarbu Państwa. Jeśli masz nadpłatę (czyli wychodzi Ci zwrot), to przekazanie 1,5% oznacza, że Twój zwrot będzie odrobinę mniejszy – bo część nadpłaty zostanie przetrzymana i wysłana OPP. Ale i tak są to pieniądze z Twojego podatku, nie dodatkowe. Przykład: miałeś nadpłacone 100 zł, normalnie dostałbyś 100 zł zwrotu. Jeśli przekażesz 1,5%, np. 1,50 zł, to dostaniesz zwrot 98,50 zł, a 1,50 zł pójdzie fundacji. Sumarycznie nadal 100 zł wraca – tyle że podzielone między Ciebie a OPP. Jeśli z kolei masz niedopłatę do uregulowania, to i tak płacisz np. 200 zł niedopłaty, a urząd z tego 200 zł przekaże 3 zł OPP, resztę zatrzyma. Podatnik nic nie traci, bo płaci tyle samo podatku co bez odpisu – różnica leży w tym, gdzie trafia część tej kwoty. Nie należy mylić tego z darowiznami odliczanymi od dochodu – to inny mechanizm (darowizny na organizacje pożytku można dodatkowo odliczać od dochodu do 6% – ale to nie ma związku z 1,5%, można korzystać z obu naraz).
• Pytanie: Czy mogę przekazać 1,5% i jednocześnie odliczyć darowiznę na tę samą organizację? – Tak. Te dwa mechanizmy się uzupełniają, a nie wykluczają. Przekazanie 1,5% to decyzja co do dysponowania częścią podatku, natomiast darowizna to dobrowolne przekazanie własnych pieniędzy i skorzystanie z ulgi podatkowej. Przykładowo, możesz wpłacić w ciągu roku darowiznę 300 zł na rzecz fundacji X (i odliczyć ją od dochodu w PIT, o ile masz taką możliwość), a dodatkowo w zeznaniu przekazać 1,5% podatku tej samej fundacji. Jedno nie wpływa na drugie poza tym, że fundacja dostaje i darowiznę, i 1,5%. Wiele OPP zachęca do obu form wsparcia – darowizny są dla nich dostępne od razu, a 1,5% czekają do lata. Pamiętaj jednak, by nie mylić pojęć: nie możesz “odliczyć 1,5% podatku”, możesz go tylko przekazać – a odliczać można inne darowizny.
• Pytanie: Czy firma (osoba prawna) może przekazać 1,5%? – Nie, przekazywanie 1%/1,5% dotyczy tylko podatku PIT osób fizycznych​. Firmy płacące CIT nie mają analogicznej możliwości przekazania ułamka podatku (choć mogłyby teoretycznie wpłacić darowiznę i odliczyć od dochodu, ale to inny temat). Wyjątkiem są jednoosobowe działalności gospodarcze, które rozliczają się PIT-em (bo formalnie to wciąż osoba fizyczna) – one oczywiście przekazują 1,5% tak jak inni podatnicy PIT. Czasem przedsiębiorcy pytają, czy mogą np. w rozliczeniu VAT coś przekazać – nie, to dotyczy tylko rocznego PIT.
• Błąd: Zapomnienie o emerytach. – Wiele osób w podeszłym wieku dawniej nie korzystało z 1%, bo nie wiedzieli, że mogą, albo nie chciało im się składać PIT-OP. Wciąż niestety sporo emerytów, zwłaszcza tych otrzymujących tylko świadczenie z ZUS, nie przekazuje 1,5% – a to przecież nic ich nie kosztuje. Jeśli masz w rodzinie seniorów, warto ich zapytać, czy przekazali 1,5%. Obecnie system stara się ich wyręczać (poprzez automatyczne przenoszenie ubiegłorocznych wyborów), ale dotyczy to tylko tych, którzy wcześniej już raz złożyli oświadczenie. Najczęstszy błąd to przekonanie: “mnie to nie dotyczy, bo nie rozliczam PIT”. Otóż każdego, kto płaci podatek dochodowy, to dotyczy – niezależnie czy osobiście go rozlicza. Emeryci powinni chociaż raz złożyć PIT-OP (to naprawdę prosty druk), żeby ich pieniądze nie przepadały. W ostatnich latach odsetek emerytów korzystających znacząco wzrósł, m.in. dzięki kampaniom informacyjnym. Warto szerzyć tę wiedzę.
• Pytanie: Kiedy organizacja otrzyma pieniądze? – Zgodnie z prawem urzędy mają czas do lipca (włącznie) na przekazanie 1,5% za poprzedni rok​. Zazwyczaj transfery następują w czerwcu-lipcu. Większość organizacji komunikuje się z darczyńcami dopiero po otrzymaniu zbiorczych przelewów. Jeśli zastanawiasz się, czemu “Twoja” fundacja jeszcze nie dziękowała w maju – to dlatego, że pieniędzy jeszcze nie było. Urzędy wysyłają je partiami, po rozliczeniu wszystkich wniosków, skorygowaniu ewentualnych błędów, itp. Najpóźniej do końca lipca wszystko powinno trafić na konta OPP. Do września urzędy sporządzają jeszcze listy darczyńców dla organizacji (tych co wyrazili zgodę)​, więc często podziękowania przychodzą np. we wrześniu lub październiku, gdy OPP dostanie od urzędu Twoje dane kontaktowe.
• Pytanie: Co się stanie, jeśli organizacja przestanie istnieć albo straci status zanim dostanie pieniądze? – Jeśli organizacja utraci status OPP przed przekazaniem środków (np. wiosną została wykreślona z KRS jako OPP), urząd skarbowy nie zrealizuje przelewu dla niej​. Te kwoty zasilą wspomniany Fundusz Wspierania OPP. Podobnie, jeśli organizacja zamknie działalność (likwidacja, upadłość) – nie otrzyma środków. Takie przypadki są jednak rzadkie i dotyczą głównie sytuacji patologicznych (np. organizacja złamała prawo i odebrano jej status). Podatnik nie ma na to wpływu – może się zdarzyć, że wybrał uczciwie organizację w dobrej wierze, a ta np. w międzyczasie została wykreślona z listy za brak sprawozdań. Wtedy pieniądze pójdą do funduszu państwowego, a nie do tej organizacji. Niestety podatnicy nie są indywidualnie informowani o takich sytuacjach (chyba że śledzą komunikaty NIW). Dlatego powtórzymy: jeśli zależy Ci na pewności, wybieraj organizacje znane, sprawdzone i aktualnie uprawnione – minimalizujesz ryzyko, że Twój 1,5% nie dotrze.

Jak widać, większości błędów można łatwo uniknąć, kierując się prostymi zasadami: sprawdź status OPP, wpisz poprawny KRS, dotrzymaj terminu i zapłać podatek. W razie wątpliwości zawsze można zajrzeć na stronę Ministerstwa Finansów (FAQ dot. 1,5% w usłudze e-PIT) lub zadzwonić na infolinię Krajowej Informacji Skarbowej. Urzędnicy co roku udzielają tysięcy odpowiedzi na pytania podatników w tym temacie – nie wahajmy się z tej wiedzy korzystać.

Na zakończenie przejdźmy do kilku słów o znaczeniu wspierania OPP – dlaczego właściwie warto przekazywać te 1,5% i jaki szerszy sens ma ta forma aktywności obywatelskiej.

Znaczenie wspierania OPP – dlaczego warto korzystać z tej formy wsparcia?

Przekazywanie 1% (obecnie 1,5%) podatku to nie tylko techniczny mechanizm wypełniania PIT, ale przede wszystkim przejaw solidarności społecznej i aktywności obywatelskiej. Oto najważniejsze powody, dla których warto korzystać z tej możliwości każdego roku:

• Realna pomoc potrzebującym bez ponoszenia kosztów: Dla wielu osób główną zaletą 1,5% jest to, że mogą pomóc innym nic za to nie płacąc – przekazujemy część podatku, który i tak oddajemy państwu. Nie każdy ma wolne środki, by wspierać finansowo organizacje charytatywne, ale mechanizm 1,5% sprawia, że każdy podatnik staje się potencjalnym darczyńcą, choć nie wyciąga dodatkowo portfela. To unikalna sytuacja, w której “rozdysponowujemy” publiczne pieniądze na wybrane przez nas cele​. Nawet jeśli kwota naszego indywidualnego odpisu jest niewielka (np. 10 czy 50 zł), to w połączeniu z odpisami milionów innych osób tworzy to olbrzymie sumy – jak pokazaliśmy, niemal 2 miliardy zł rocznie. Te środki zmieniają życie wielu ludzi i społeczności na lepsze. Możemy mieć satysfakcję, że przyczyniliśmy się do tego dobra wspólnego.
• Wspieranie ważnych celów społecznych: Przekazując 1,5%, sami decydujemy, co jest dla nas ważne. Możemy skierować pieniądze tam, gdzie nasze serce podpowiada – czy to pomoc dzieciom, chorym na rzadką chorobę, seniorom, bezdomnym zwierzętom, ochronie przyrody, kulturze czy edukacji. Jest dziesiątki obszarów, w których działają OPP, i to od nas zależy, który wesprzemy. To trochę jak głosowanie swoim podatkiem – wskazujemy obszar, który zasługuje na większe finansowanie. Dzięki temu współdecydujemy o wydatkowaniu części naszych podatków​. W przeciwieństwie do standardowego płacenia podatków (gdzie wszystko trafia do wspólnego budżetu i jest dzielone przez rząd czy samorządy), tutaj mamy bezpośredni wpływ na konkretny wycinek dobra wspólnego. To ogromna wartość – wykorzystajmy ją świadomie, wybierając cele, które uważamy za istotne.
• Wzmacnianie społeczeństwa obywatelskiego i demokracji: Organizacje pożytku publicznego są często nazywane filarem społeczeństwa obywatelskiego. Działają oddolnie, blisko ludzi, reagują na potrzeby, których państwo nie zawsze dostrzega lub nie nadąża zaspokajać. Finansując OPP, wzmacniamy trzeci sektor, a tym samym pluralizm i aktywność obywatelską. Jak ujęto to na portalu ngo.pl, możliwość przekazania 1,5% jest wręcz formą demokracji bezpośredniej – każdy obywatel sam wskazuje, komu dać część wspólnych pieniędzy. To buduje większe zaangażowanie obywateli w sprawy publiczne. Ludzie czują, że ich wybory mają znaczenie, a organizacje są motywowane do transparentności i dbania o relacje z darczyńcami (bo co roku muszą zabiegać o zaufanie milionów podatników). W efekcie powstaje partnerska relacja między państwem, obywatelami a organizacjami: państwo “oddaje” część swojej władzy decyzyjnej obywatelom, obywatele wspierają NGOs, a NGOs uzupełniają działania państwa. Taki trójkąt współpracy sprzyja rozwojowi demokracji i społeczeństwa obywatelskiego.
• Uzupełnienie (nie zastąpienie) wydatków publicznych: Środki z 1,5% nie powinny być postrzegane jako zamiast pieniędzy budżetowych na cele społeczne, lecz raczej jako ich uzupełnienie. Budżet państwa i tak finansuje np. opiekę zdrowotną, edukację czy pomoc społeczną – ale poprzez 1,5% my możemy wzmocnić określone działania, często innowacyjne lub niszowe, na które trudno zdobyć środki w klasyczny sposób. Przykładowo państwo leczy chorych na raka w szpitalach, ale fundacje z 1% finansują nowatorskie terapie za granicą czy rehabilitację domową – czyli robią coś ekstra, co inaczej byłoby nieosiągalne. Dzięki temu społeczeństwo otrzymuje więcej usług i wsparcia niż gdyby polegać wyłącznie na budżecie centralnym. Innymi słowy, przekazując 1,5%, podnosisz poziom dobrobytu społecznego ponad to, co gwarantuje państwo.
• Budowanie kultury filantropii i wrażliwości społecznej: Choć 1,5% nie jest klasyczną filantropią (bo nie jest z własnych pieniędzy, tylko z podatku), to jednak akt wyboru organizacji uczy i promuje wrażliwość na potrzeby innych. Co roku w okresie rozliczeń wiele osób po raz jedenasty zastanawia się: “komu pomóc w tym roku?”. Może czytają o różnych fundacjach, porównują, pytają znajomych – to już jest zaangażowanie. Nierzadko podatnik najpierw daje 1%, a potem decyduje się także zostać wolontariuszem czy przekazać darowiznę z własnej kieszeni, bo bliżej poznał daną organizację. W ten sposób mechanizm podatkowy staje się punktem wyjścia do szerszej działalności charytatywnej. Z perspektywy społecznej tworzy się pozytywny nawyk: co roku każdy czuje się na chwilę darczyńcą i wielu osobom “wchodzi to w krew” na tyle, że zwiększają swoją aktywność społeczną poza PIT-em.
• Korzyść psychologiczna – poczucie sprawczości i solidarności: Angażując się w przekazanie 1,5%, zyskujemy poczucie, że zrobiliśmy coś dobrego. To może brzmieć banalnie, ale ma znaczenie – ludzie chcą czuć, że ich podatki są dobrze wykorzystywane. Samodzielny wybór celu daje taką satysfakcję. W czasach, gdy często narzekamy, że podatki są wysokie i “nic z nich nie mamy”, 1,5% to ten fragment, o którym możemy powiedzieć: “to poszło na szczytny cel, pomogłem konkretnej sprawie”. Buduje to pozytywniejsze nastawienie do obowiązków podatkowych i integruje nas jako społeczeństwo wokół idei niesienia pomocy. Wspólne akcje rozliczania podatków i kampanie 1% powodują, że w przestrzeni publicznej mówi się o potrzebach różnych grup (np. w spotach reklamowych organizacji – uczymy się o problemach osób z autyzmem, o dzieciach czekających na operacje itp.). To poszerza naszą świadomość i empatię.
• Długofalowy rozwój organizacji pozarządowych: Stabilne źródło finansowania, jakim jest co roczny odpis podatku, pozwala NGO lepiej planować działalność. Wiedząc, że co rok mogą liczyć na pewien przypływ środków, organizacje mogą np. zatrudniać personel, rozwijać projekty czy inwestować w swój rozwój instytucjonalny. To przekłada się na bardziej profesjonalną pomoc dla beneficjentów. Polskie NGO dzięki 1% stały się silniejsze i bardziej niezależne – mają własne fundusze, a nie tylko granty od państwa. A im silniejszy trzeci sektor, tym sprawniej może reagować na wyzwania społeczne. Finansowanie z 1% jest też mocno uzależnione od reputacji i transparentności – organizacja, która źle wyda pieniądze lub nadużyje zaufania, straci darczyńców w kolejnym roku. To wymusza uczciwość i efektywność. Możemy więc mieć większą pewność, że pieniądze są wydawane właściwie, bo stoi za tym swoisty mechanizm rynkowy (walka o zaufanie podatników).

Korzystanie z możliwości przekazania 1,5% podatku to wyraz obywatelskiej odpowiedzialności i solidarności. Nic nas to nie kosztuje, a efekty są namacalne – setki tysięcy ludzi otrzymuje pomoc, której inaczej by nie było, a organizacje rozwijają skrzydła. Warto pamiętać o swoim 1,5% co roku i zachęcać innych, bo im więcej osób to robi, tym większa część naszych wspólnych pieniędzy trafia bezpośrednio do potrzebujących. Jak powiedziała przedstawicielka KAS, "przekazując 1,5% swojego podatku dla OPP, współdecydujemy o tym, na co przeznaczane są wpłacone przez nas podatki i realnie wspieramy cele społeczne, które są dla nas ważne"​

Trudno o lepsze podsumowanie – poprzez ten prosty gest każdy z nas może wpłynąć na otaczający nas świat i uczynić go odrobinę lepszym.

Nie zapominajmy zatem o naszym 1,5% – to przywilej, z którego warto korzystać. Rozliczając PIT, miejmy świadomość, że w naszych rękach jest narzędzie do czynienia dobra. Jeden podpis czy kliknięcie więcej, a efekt mnoży się tysiąckrotnie. Wspierajmy OPP nie tylko dlatego, że można, ale dlatego, że to się po prostu opłaca – nam jako społeczeństwu.

=> PROGRAM DO ROZLICZANIA 1,5% podatku